Słownik

Organizacja pozarządowa

Organizacja pozarządowa (non-governmental organization), to zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, która nie jest jednostką sektora finansów publicznych, nie działa w celu osiągnięcia zysku, nie jest przedsiębiorstwem ani instytutem badawczym.

Organizacje pozarządowe nazywane są często „trzecim sektorem”, obok sektora publicznego i prywatnego. W odróżnieniu od sektora publicznego, a podobnie jak przedsiębiorstwa, są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli, natomiast w odróżnieniu od przedsiębiorstw, a podobnie jak władze publiczne, działają w interesie publicznym, a nie prywatnym. Wyróżnia je dobrowolność członkostwa, samorządność, nieprofitowy charakter oraz zaangażowanie wolontariatu. Organizacje pozarządowe różnorodne cele społeczne, takie jak ochrona praw człowieka, pomoc społeczna, edukacja, ochrona środowiska i zdrowia. Stowarzyszenia mają w kwestii celu działania większą dowolność niż fundacje.

Stowarzyszenie

Stowarzyszenie, zgodnie z ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach, jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele programy działania, struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działania.

Stowarzyszenie może funkcjonować jako zwykłe (niezarejestrowane) lub rejestrowe* (zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym). Rejestracja w KRS daje stowarzyszeniu status osoby prawnej, umożliwiając mu korzystanie z szerszych prawn i przywilejów, takich jak otrzymywanie darowizn i dotacji.

*potocznie po prostu stowarzyszenie, mało kto używa określenia rejestrowe

Fundacja

Fundacja, zgodnie z ustawą z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, jest osobą prawną utworzoną przez fundatora lub fundatorów w celu realizacji określonych zadań społecznie użytecznych. Fundacja powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, chociaż wcześniej fundator/fundatorzy muszą uchwalić akt fundacyjny u notariusza.

Fundacja ma na celu realizację zadań społecznie użytecznych, takich jak nauka, edukacja, kultura, ochrona zdrowia, opieka społeczna itp. Nie ma członków ani akcjonariuszy, a jej działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku. Fundacja działa na podstawie statutu zatwierdzonego przez fundatora lub organ uprawniony do jego zatwierdzenia.

Organizacja Pożytku Publicznego

Organizacja Pożytku Publicznego (OPP) to organizacja pozarządowa (najczęściej stowarzyszenie lub fundacja), która na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie uzyskała w sądzie specjalny status pożytku publicznego. OPP działa non-profit, to znaczy, że wszystkie środki finansowe przeznacza wyłącznie na realizację swoich celów statutowych o charakterze społecznie użytecznym.

Status OPP nadaje Sąd Rejonowy na wniosek organizacji, po spełnieniu określonych wymogów, m.in. prowadzeniu działalności pożytku publicznego przez co najmniej 2 lata, jawności działania oraz poddaniu się kontroli. Organizacje, które otrzymają status OPP mają szczególne uprawnienia, takie jak możliwość otrzymywania 1.5% podatku od osób fizycznych, korzystanie z szeregu zwolnień podatkowych oraz inne przywileje przewidziane w ustawie.

Działalność pożytku publicznego, to analogicznie, jak w przypadku fundacji, działalność społeczna realizowana w obszarach określonych w ustawie. Obejmuje m.in. pomoc społeczną, edukację, ochronę zdrowia, kulturę, ochronę środowiska, rozwój wspólnot lokalnych czy też promocję wolontariatu.

Fundacja lub stowarzyszenie mogą wystąpić o nadanie statusu OPP, jeśli spełniają wymagania, natomiast nie muszą.

Statut

Statut to zbiór przepisów wewnętrznych, które opisują cele organizacji, jej strukturę, zasady działania, prawa i obowiązki członków, a także sposób zarządzania i reprezentacji organizacji.

Statut pełni funkcję “konstytucji” organizacji. Jest jednocześnie wymogiem prawnym do założenia fundacji lub stowarzyszenia przez sąd, jak również wyjaśnia najważniejsze kwestie dotyczące organizacji dla zainteresowanych i członków.

Statut zawiera informacje między innymi o celach organizacji, zasadach członkostwa (w przypadku stowarzyszeń), strukturę organów, kompetencje i sposoby ich powoływania, zasady podejmowania decyzji, zasady gospodarowania majątkiem, zasady zmiany statutu.

Fundator

Fundator jest to osoba fizyczna lub prawna, która tworzy fundację poprzez złożenie oświadczenia woli (akt fundacyjny), określając cele fundacji oraz przekazując jej majątek niezbędny do realizacji tych celów.

Fundator może wskazać pierwsze organy fundacji lub zasady ich powołania. Rola fundatora kończy się w momencie powołania fundacji do życia, natomiast sam, jeśli jest osobą fizyczną, może pełnić nową rolę we władzach fundacji.